Lost in translation
Een beetje storyteller kent de kneepjes van het vak. Het komt er niet alleen op aan een goed verhaal te hebben. Minstens even belangrijk is het om dit verhaal behoorlijk te vertellen. Sappig genoeg, met treffende beelden en de juiste bewoordingen. Uitgerekend in dat laatste is Emma Donoghue niet geslaagd bij haar recente verhalenbundel ‘Verdwaald’. Of althans de Nederlandse vertaalster niet.
Niet dat de korte verhalen uit de bundel ‘Verdwaald’ niet de moeite zijn. Integendeel. Netjes opgedeeld in drie hoofdstukken vertellen ze over lotgenoten, veelal Britten en Amerikanen, die op een dwaalspoor geraakt zijn. Het levert aangrijpende – en overigens waar gebeurde, uit krantenartikelen en rechtzaken geplukte – migratieverhalen op. Het leven zoals het is: emigranten, slaven, weglopers, zwervers en adoptiekinderen rond het midden van de negentiende eeuw. In veertien uiteenlopende verhalen worden we gekatapulteerd naar verre oorden in verre tijden, van 1639 tot 1967.
Weeshuizen en rijkeluiskinderen
Het aangrijpendst is het verhaal van Lilly May, die als baby door haar straatarme moeder wordt achtergelaten in een weeshuis. Wanneer jaren later de rechtmatige moeder haar dochter weer opeist, blijkt Lilly May – intussen Mabel – geadopteerd te zijn door een gezin dat hun adoptiedochter niet meer wil afstaan. We lezen het lijdensverhaal van de moeder in opeenvolgende intieme brieven, gericht aan het weeshuis, de bemiddelaar tussen beide families.
Daarnaast bijten we in het woestijnstof bij een ruwe cowgirl die een weggelopen huisvader van de toog van een saloon wegplukt om manlief weer naar vrouw en kinderen te voeren. We bibberen bij de weinig succesvolle avonturen van halfbevroren goudzoekers in extreme wintertemperaturen. Volgen het spannende verhaal van een bende grafrovers en een geïnfiltreerde flik, of dat van Creoolse slaven en een verwaand rijkeluiskind. Stuk voor stuk menselijke verhalen van door de eeuwen heen verdwaald vlees en bloed.
Kneuterig Hollands
Alleen de vertaalster verbrodt het literaire feestje. Helaas. In plaats van ons volledig in te leven in de schrijnendste avonturen van Britse en Amerikaanse migranten, stoorden wij ons meer dan eens aan de dikwijls kneuterige Hollandse vertaling. Zodat onze fantasie niet veel verder afdwaalt dan de grens met onze bovenburen. En nee, wij zijn niet van die intellectuele puristen die met het vingertje wijzen op de onmogelijkheid om elk literair werk te vertalen. Wij houden gewoon van een degelijk boek.
Jammer dus dat de mooie migratieverhalen op deze manier heel wat inboeten aan scherpte. Want hoe aangrijpend deze historische fictie ook zou kunnen zijn, de verhalen blijven nu regelmatig steken in te brave vertellinkjes over mensen op de dool in landen en tijden van lang, lang geleden. De soms verschrikkelijke getuigenissen zijn te hard bijgeschaafd tot haast onschuldig geworden verhaaltjes voor het slapengaan. Daarna gaat het nachtlampje uit en is er niets meer gebeurd. Een gemiste kans. Terwijl je met dit soort verhalen héél wat meer had kunnen aanvangen.