Dwaal in de betere boekenwinkel af naar de sectie reisliteratuur: van de hele rayon Zuid-Amerika wordt makkelijk de helft in beslag genomen door Cuba. Zijn geschiedenis, zijn helden, zijn baarden: de revolutie van 1959 spreekt ook een halve eeuw later nog steeds tot de verbeelding. Maar een heldere, kritische kijk op de Cubaanse situatie anno 2009 is nauwelijks terug te vinden. Met ‘Cuba na Castro’ heeft Lode Delputte die leemte proberen in te vullen.
Geen evidente opgave. Als buitenlander krijg je op Cubaanse bodem immers een heel vertekend beeld van het eiland. Apart transport, aparte hotels en pensions, aparte excursies en zelfs een aparte munteenheid. Alles is zo georganiseerd dat je netjes in het toeristische circuit blijft. Dat van het paradijselijke Cuba met zijn maagdelijke stranden, pittoresk gekleurde stadjes en vrolijke, Castrogezinde mensen.
Utopisch ballonnetje doorprikt
Maar dat utopische ballonnetje is makkelijk te doorprikken als je een brede kijk hebt, een kritische ingesteldheid én al jarenlang op de buitenlandredactie van De Morgen werkt. Zo ontmoette journalist Lode Delputte tijdens zijn verschillende trips heel wat interessante mensen die hem het Cuba achter de clichés van de rum, de sigaren en de muzikale levensvreugde leerden kennen. Hij ging op de koffie bij Fidel en bij andere oude revolutionairen. Maar hij ontmoette ook felle tegenstanders van het regime, zoals presidentsdochter Mariela Castro, de kritische blogger Yoani Sánchez en de ballingen in Miami. Het resultaat is een frisse tropische cocktail van feiten, meningen en ervaringen en geeft een genuanceerd beeld van het bekendste van de Caribische eilanden.
‘Cuba na Castro’ is dus een aanrader voor mensen die van plan zijn naar het eiland af te reizen en meer uit hun vakantie willen halen dan palmbomen, mojito’s en goedkope sigaren. Het boek geeft immers een goed gedocumenteerd beeld van wat leeft bij de Cubanen. Van de jineteros – jongeren die een centje willen bijverdienen door een praatje of een wipje – tot religie, dissidentie en de alomtegenwoordige paranoia in het land waar zelfs de askegels oren hebben. Van politiek, racisme en geloof tot armoede, hypocrisie en homoseksualiteit. Uiteraard ontbreekt ook een ruime historische terugblik niet om de huidige toestand te begrijpen en krijg je een interessante beknopte tijdlijn achteraan.
Toekomst
Cuba blijft echter ‘een eiland in omwenteling’, zoals de ondertitel van het boek luidt. Sinds broer Raúl de scepter zwaait, vaart het land een pragmatischer, liberaler en democratischer koers. Interessant is dus de vraag hoe het land zal evolueren nadat Fidel zijn sigaar aan Maarten geeft. Kan Raúl ook dan nog op post blijven, of wordt Cuba weer een speelbal van de Verenigde Staten? Obama, Clinton en Chávez worden even aangekaart, maar daar blijft het helaas bij. In het geringe hoofdstuk ‘Cuba morgen’ raakt Delputte slechts bondig enkele theoretische modellen aan die Cuba kan volgen nadat el líder máximo zijn laatste sigarenrook uitblaast, zonder die verder uit te werken. Jammer, zeker omdat het toekomstperspectief zo zwaar doorweegt op het leven van de Cubanen.
Leuk is dan weer dat dit boek aardig wat olie op het vuur van de revolutie gooit. Cuba blijft mythisch: je hebt de fervente voorstanders van het revolutionaire experiment, of je bent radicaal tegen het dictatoriale regime van Castro. Anticastristen zullen het boek dus niet kritisch genoeg vinden, voorstanders vinden het geschetste beeld ongetwijfeld weer te negatief. Wij houden de sigaar gezond in het midden en genoten met volle teugen van deze smakelijke cocktail.
Cédric Raskin
Voor Cutting Edge