De mens achter de karikatuur
Stel je voor. Het is 1947, je bent inspecteur en je krijgt een anoniem telefoontje dat er een lijkgeur komt uit een huis aan de prestigieuze 5th Avenue in Manhattan. Deuren en ramen blijken gebarricadeerd, het hele pand is één groot labyrint vol opgestapelde rommel en gevaarlijke valkuilen.
Wankele stapels kranten en boeken, hoge bergen kartonnen dozen, weckpotten met ingelegde menselijke organen, een verzameling afgeleefde piano’s en zelfs een Ford Model ‘T’ in de living. Je vindt het lijk wel terug maar het is nog enkele weken zoeken voor je het tweede lichaam onder de puinhoop kunt opdelven. En om het huis achteraf leeg te maken, moet je maar liefst honderd dertig ton in de container kieperen …
Zo eindigt het waargebeurde verhaal van de beruchte gebroeders Homer en Langley Collyer. Hoe ze het zo ver lieten komen, is nu meesterlijk opgetekend door E. L. Doctorow. In zijn bekroonde klassiekers als ‘Ragtime’ (1975), ‘Billy Bathgate’ (1989) en ‘De mars’ (2005) belichtte de auteur al verschillende periodes uit de Amerikaanse geschiedenis, steeds vanuit een verrassende invalshoek. Ditmaal schetst hij de veranderende V.S. van 1900 tot de jaren veertig vanuit het standpunt van de zonderlinge, sociaal uitgestoten pianist Homer Collyer.
Urban legends
Geen makkelijke opgave, want Homer was blind. Ondanks zijn visuele handicap leidt hij aanvankelijk een aardig zelfstandig sociaal leven. Bovendien is hij van goede komaf, als telg van een schatrijke familie in een statig herenhuis. Geen vuiltje aan de lucht, tot broer Langley gehavend uit de Grote Oorlog komt. Hij kwam er in aanraking met mosterdgas en verliest langzaam maar zeker de grip op de werkelijkheid. In zijn eigen psychologisch verval sleurt hij ook zijn aftakelende blinde (en later dove) broer mee, en van kwaad gaat het naar erger. Tot het absurde toe …
Tijdens hun laatste levensjaren zijn de gebroeders Collyer uitgegroeid tot een van de grootste urban legends uit New York. Ze waren gehaat door hun protserige buurtbewoners, maar geliefd door achtereenvolgens de bezoekers van de dansnamiddagen die ze organiseerden, de immigranten die ze in dienst namen en de anarchistische hippies die in hen de belichaming zagen van hun jeugdige non-conformistische idealen.
Opwaardering
Geen wonder dat de broers het onderwerp uitmaakten van tal van verschillende boeken. Maar die werken zijn vooral gefocust op de laatste decennia van het kierewiete duo, en degraderen hen steevast tot karikatuur van henzelf. Dat verkoopt, weet je wel. Niet zo voor Doctorow, die het perspectief omkeert en de onmenselijk gewaande zonderlingen weer opwaardeert tot menselijke wezens. Zo is ‘Homer & Langley’ geen verhaal over twee wereldvreemde paranoïde sociale gevallen, maar het beklijvende relaas van twee hulpeloze broers die zich in een snel veranderende wereld enkel aan elkaar kunnen vastklampen.
In zijn prachtige beschrijvingen slaagt Doctorow erin je mee te laten voelen met de mentale aftakeling van Langley, ‘gezien’ door zijn blinde maar niet minder intelligente broer Homer. Het boek vormt als het ware een ode aan de broederliefde tussen de twee, die zo mooi en delicaat in woorden wordt gevat dat je elk moment met hen meevoelt. In dit sublieme dubbelportret geeft de auteur de twee cultfiguren hun menselijke waardigheid terug door ze te ontdoen van hun opgedrongen clichés en er weer mensen van vlees en bloed van te maken. Zo is ‘Homer en Langley’ een uniek sociaal portret annex tijdsdocument met bovendien een – gelukkig niet al te opzichtige – mooie achterliggende boodschap. Ideaal voor onder de kerstboom!
Cédric Raskin
Voor Cutting Edge