Blauwe badkamertegeltjes en een velletje toiletpapier op de cover. Een ironisch knipogende ondertitel als ‘Deze 1111 dingen wilt u echt niet weten’. Je hoeft geen groot genie te zijn om te weten waar de ‘Encyclopedie van nutteloze feiten’ het best geconsumeerd dient te worden.
Spek voor de bek dus van al wie zijn tijd graag nuttig besteedt met het opdoen van totaal nutteloze toiletpotwijsheden. Of voor wie graag op feestelijke recepties zijn kennis etaleert over de rechterteelbal van een volwassen blauwe vinvis (weegt wel meer dan duizend kilo!). Wist je overigens dat een mens meer dan veertigduizend liter urine plast in zijn leven, dat de Melkweg ruikt naar aardbei, slangen snurken in hun slaap en dat er 4,5 miljoen knikkers gaan in een uitgeholde Afrikaanse olifant? Inderdaad: ideaal om die vervelende gesprekspartner netjes weg te jagen.
Nooit kopje onder
Maar hoe nutteloos is het nutteloze feit echt? In een tijd waarin nuttige leugens en halve waarheden regeren, wordt maar al te gemakkelijk schamper gedaan over deze ‘weetjes’. Onterecht, betoogt prof. dr. Robbert Dijkgraaf in het voorwoord. Leugens worden snel ontmanteld en halve waarheden achterhaald, het feit daarentegen gaat nooit kopje onder. En bovendien: dergelijke fait divers plaatsen andere kennis in een nieuw perspectief. Ze evoceren een bepaalde verwondering, leiden tot creatieve associaties of roepen nieuwe vragen op. Een inspiratiebron dus voor nieuwe ideeën, een katalysator voor de creativiteit.
Allemaal grote woorden voor kleine feiten. Zo hadden we het ook nog niet bezien. Dus namen we welwillend plaats op onze porseleinen troon, sloegen het boekje open en werkten volop aan onze creativiteit. We lazen dat het wereldrecord kussen in 1994 gevestigd werd door Alice Johnson, die daar maar liefst 32 uur en twintig minuten lang mee zoet was. En – en passant – dat deze kus haar vier tanden kostte. Dat de Engelsman Danny Cuddle het onofficiële wereldkampioenschap dwergwerpen op zijn naam schreef. De dwerg, Lenny the Giant, landde op vier meter van de sportman.
Bijstellen
Minder nutteloos zijn de wetenschappelijke weetjes of de feiten die verkeerde beelden rechtzetten. Atlas bijvoorbeeld torste niet de aarde maar de lucht op zijn schouders. Aha. IJs is niet glad, grijs haar bestaat niet en de wet van de zwaartekracht werd eigenlijk al beschreven door Robert Hooke, nog voor Isaac Newton er zijn naam onder schreef. De Honderdjarige Oorlog duurde 113 jaar, hooi veroorzaakt geen koorts en de beroemde oneliner ‘Ook gij Brutus’ werd nooit uitgesproken door Julius Caesar zelf, maar door Shakespeare in zijn toneelstuk ‘Julius Caesar’, 1643 jaar na datum.
Het boekje biedt dus interessant en minder interessant materiaal voor filosofische overpeinzingen op de toiletpot. Maar het blijft wel opletten als je met die nieuwe wijsheden wil uitpakken op café. Net als je vernomen hebt dat Graham Bell de telefoon uitvond terwijl hij bezig was met de telegraaf, lees je elders dat niet Bell de telefoon uitvond, maar het ontwerp stal van een zekere Antonio Meucci. En zo telt het boekje nog enkele andere tegenstrijdigheden. Zetten we bovendien het petje van kommaneuker op, constateren we dat enkele feitjes dubbel zijn opgenomen.
Jammer ook dat de eindredacteur de nutteloze feiten blijkbaar te nutteloos vond voor een nuttige revisie. De zetduivel durft zich regelmatig te manifesteren en ook de lemmata worden niet altijd even consequent opgebouwd … Maar nogmaals, who cares? Het is en blijft slechts een boekje voor het kleinste kamertje. De rest kan de pot op.
Cédric Raskin
Voor Cutting Edge